Migratie van Marokko naar Europa in de jaren 60: Oorzaken, Gevolgen en Erfenis
Inleiding
De jaren 60 markeren een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van migratie naar West-Europa. In deze periode begon een grootschalige migratiestroom vanuit Marokko naar landen zoals België, Nederland, Frankrijk en Duitsland. Wat begon als een tijdelijke oplossing voor arbeidstekorten in Europa, groeide uit tot een structurele aanwezigheid van Marokkaanse gemeenschappen in het Europese maatschappelijk weefsel. Dit artikel onderzoekt de achterliggende oorzaken, het verloop van deze migratie en de blijvende impact op zowel Marokko als de ontvangende landen.
1. De context van de jaren 60: wederopbouw en arbeidskrapte
Na de Tweede Wereldoorlog beleefden veel West-Europese landen een periode van snelle economische groei, ook wel de Trente Glorieuses genoemd. Industrieën bloeiden, steden breidden uit en de vraag naar arbeidskrachten steeg fors. Tegelijkertijd was er een structureel tekort aan lokale arbeiders, vooral in sectoren zoals:
- Mijnbouw
- Constructie en metaalindustrie
- Vuilnisophaling en stadsdiensten
- Land- en tuinbouw
Om de economie draaiende te houden, sloten Europese landen bilaterale overeenkomsten met landen in het Middellandse Zeegebied, waaronder Marokko.
2. Het gastarbeidersverdrag tussen Marokko en Europese landen
In de jaren 60 sloten verschillende Europese landen arbeidsverdragen met Marokko. Enkele voorbeelden:
- 1963: België en Marokko ondertekenen een overeenkomst voor het leveren van arbeidskrachten, met als doel de Belgische mijnen te voorzien van goedkope mankracht.
- 1969: Nederland sluit een officieel wervingsverdrag met Marokko.
- Duitsland en Frankrijk gingen Marokko zelfs al eerder benaderen voor tijdelijke arbeidskrachten.
De migratie werd voorgesteld als tijdelijk. De arbeiders werden aangeduid als gastarbeiders – een term die suggereerde dat ze na enkele jaren zouden terugkeren.
3. Het profiel van de eerste migranten
De eerste generatie Marokkaanse migranten bestond hoofdzakelijk uit jonge mannen tussen 18 en 35 jaar oud, afkomstig uit landelijke of arme gebieden zoals:
- De Rif-regio (noorden van Marokko)
- De regio rondom Beni Mellal en Khouribga
- De Souss-streek
Ze spraken zelden Frans of Nederlands, hadden beperkte formele scholing en lieten vaak hun gezinnen achter in Marokko. Ze kwamen naar Europa met het idee om geld te verdienen en uiteindelijk terug te keren.
4. Leven en werk in Europa
De eerste jaren in Europa waren zwaar. Gastarbeiders werkten in gevaarlijke of vuile sectoren en leefden vaak in erbarmelijke omstandigheden:
- Collectieve barakken of woonkazernes
- Weinig toegang tot medische zorg
- Racisme en sociale uitsluiting
- Gebrekkige toegang tot taalonderwijs of integratiebeleid
Toch slaagden velen erin om geld opzij te zetten, regelmatig geld naar hun familie te sturen (remittances) en soms later hun gezinnen over te laten komen.
5. Van tijdelijke gastarbeid naar permanente vestiging
Hoewel de migratie in eerste instantie als tijdelijk bedoeld was, veranderde dit in de loop van de jaren 70:
- Veel Marokkaanse arbeiders besloten in Europa te blijven vanwege economische instabiliteit in Marokko.
- Door gezinshereniging vestigden vrouwen en kinderen zich ook in Europa.
- Kinderen van migranten begonnen naar Europese scholen te gaan en groeiden op in een biculturele context.
Wat begon als een tijdelijke arbeidsmigratie, groeide uit tot een structurele en intergenerationele gemeenschap.
6. Impact op Marokko en Europa
Voor Marokko:
- De migratie leidde tot economische verlichting door geldtransfers.
- Tegelijk betekende het een “braindrain” van jonge en actieve mannen.
- Een migratiecultuur ontstond in bepaalde dorpen: migreren werd een norm.
Voor Europa:
- De Marokkaanse gemeenschap werd een integraal onderdeel van de steden.
- Culturele diversiteit groeide, maar ook sociale spanningen ontstonden.
- De tweede generatie begon op te komen in politiek, sport, kunst en het bedrijfsleven.
7. Erfgoed en toekomst
De Marokkaanse migratie uit de jaren 60 is vandaag een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van zowel Marokko als Europa. Het is een verhaal van hoop, hard werken, cultuurshock, discriminatie én veerkracht. De erfenis leeft voort in:
- De vele Marokkaans-Europese gemeenschappen in steden als Brussel, Antwerpen, Rotterdam, Amsterdam en Parijs.
- De bijdragen van migrantenkinderen aan de samenleving.
- De blijvende banden tussen Marokko en Europa – economisch, familiaal en cultureel.
Conclusie
De migratie van Marokko naar Europa in de jaren 60 begon als een economisch gedreven arbeidsovereenkomst, maar groeide uit tot een permanent maatschappelijk fenomeen. Deze migratiegolf heeft het sociale, culturele en economische landschap van Europa diepgaand beïnvloed. Het is belangrijk om de verhalen van de eerste generatie te blijven erkennen en de rol die zij hebben gespeeld in de opbouw van Europa na de oorlog te blijven waarderen.
